Nekoliko dana uoči najavljenih protesta protiv Rio Tinta u Beogradu i drugim najvećim gradovima Srbije, Arhiv javnih skupova je uradio analizu svih do sada održanih protesta, na temelju procene njihove posećenosti u lokalnim okvirima.
Sve procene su urađene pojedinačnim brojanjem sa fotografija i video snimaka koje su objavljivali organizatori i učesnici ovih protesta na društvenim mrežama ili su ih slali direktno Arhivu javnih skupova. Izuzetak su Loznica i Šabac, za koje je urađena približna procena određivanjem površine i gustine sa snimaka.
Za potrebe istraživanja odziva lokalnog stanovništva korišćena je relativna veličina ovih protesta, odnosno procenat lokalnog stanovništa koji je na njih izašao. U prikazu ovih rezultata to je ilustrovano tako što je za svako mesto navedeno i koliko bi takav odziv iznosio u Beogradu, srazmerno broju stanovnika.
Rezultati ovog istraživanja nedvosmisleno govore o tome da se radi o najsnažnijem protestnom pokretu u novijoj istoriji Srbije. Tokom poslednjih nekoliko decenija, U Srbiji je bilo nekoliko protestnih serija koje su se odvijale u celoj zemlji: protiv izborne krađe 1996/97, pred pad Miloševića, protesti “1 od 5 miliona” i prošlogodišnji protesti protiv nasilja. Međutim, ovako masovan odziv van Beograda, pogotovo u manjim mestima, nije zabeležen za više od tri decenije koliko je Arhiv javnih skupova pokrio svojim istraživanjima.
Na to ukazuju sledeći podaci:
– Čak deset protesta protiv Rio Tinta koji su dosad održani u manjim mestima van Beograda imalo je četverocifren broj učesnika.
– U pet mesta (Mionica, Osečina, Rekovac, Bogatić i Kosjerić) na proteste je izašlo više od petine lokalnog stanovništva, a u Mionici i više od trećine.
– U pogledu odziva lokalnog stanovništva, čak 20 od ovih 28 protesta bilo je veće od najvećih protesta protiv nasilja održanih prošle godine u Beogradu.
– U odnosu na broj stanovnika grada u kome su održani, 13 protesta je bilo proporcionalno veće i od 5. oktobra 2000.
Ovi rezultati postaju još impresivniji ako se ima na umu da su ovi protesti organizovani bez ikakve stranačke infrastrukture i da su ih u mnogim slučajevima iznele lokalne grupe aktivista bez nekog bitnijeg iskustva u organizaciji masovnih protesta.
Pregled mesta u kojima su održani protesti, rangirani prema njihovoj posećenosti, nalazi se OVDE.
Posebno je značajno to što se procenat učešća lokalnog stanovništva dramatično povećava u slučaju manjih naselja koja su bliže planiranoj zoni rudarenja litijuma. To govori da strah i uznemirenost stoje kao snažni motivatori iza ovako ogromnog odziva meštana. Očigledno je da se u slučaju ove serije protesta protiv Rio Tinta radi o seizmičkom procesu na nivou čitave Srbije, a pogotovo u pojasu predviđenom za eksploataciju nalazišta litijuma. Proces ovolike magnitude nemoguće je ignorisati, a niti ugasiti medijskim spinovanjem i kampanjama.
Aleksandar Gubaš